Türkün Yüce Tarihi | Genel Kültür - Tarih Sitesi
Hititliler
HİTİTLİLER
Knutzon 1902 yılında Mısır'da bulunan Tell el Amarna adlı arşiv üzerinde çalışma yaparken iki tane farklı türde yazılmış iki tablet buluyor. Bu tabletler çivi yazısıyla yazılmıştır ve baba- oğul iki firavuna ait olduğu söylenmektedir. Yazı dilinin Akkadça olduğunu düşünmüş ve Anadolu'daki bir halk ile ilgili bilgiler verdiğini ileri sürmüştür. m.ö 2. binin ortalarında Anadolu'da Hind-Avrupa dili ile birliktelik gösteren, Akkadça dili ile yazıyı gerçekleştiren bir halk olmalıdır. Bu halkın ülkesine Arzawa ülkesi , halkınada Arzawa halkı denilmiştir. Knutzon Anadolu'da 2.binin ortalarında büyük bir devletin var olduğunu söylemektedir. Tabletteki bazı sözcüklerin hint-avrupa dil grubuna ait olduğundan yola çıkılarak bu sonuca varmaktadır.
1830-35 yıllarda burda Charles Texier'in yaptığı geziler sırasında yerli halkın vermiş olduğu bilgilerde burda padişahlara ait kabartmaların bulunduğu yazılıkaya olduğunu öğrenmiş. C. Texier bu kabartmaları incelediğinde o zaman için şu yorumu yapmıştır; Halys (kızılırmak) barışından söz edilmektedir, Lidyalılar doğuya doğru giderek egemen olmak istiyorlar. Med'lerde batıya doğru ilerlerken Halys'de karşılaşıyorlar ve savaş başılıyor. Savaş sırasında gerçekleşen güneş tutulması olayının (m.ö 585) tanrıların savaş istemediğine yorumlanması sonucu savaşa son veriliyor. Daha sonra betimlemeler üzerine Amazonların savaşı yorumlaması da yapılmıştır.
1906'ya kadar bu bilgiler doğru olmayan önerilerdir,1906'da bir Alman ekip orta Anadolu'da araştırma yapmaya başlamıştır. Boğazköy Yazılıkaya'daki açık hava tapınağında araştırmalar başlatılmıştır. Hugo Wınckler ve ekibi ilk kez büyük kalede kazıya başlıyorlar. A binası kazılırken 3000'den fazla pişmiş toprak tablet ele geçiyor. Winckler Hint-Avrupa kökenli bir dil ile Akkadça çivi yazısı ile kullanılan tabletler olduğunu söylemiş ve Hint-Avrupalı bir dil konuşan bir halk topluluğunun yaşadığı sonucuna varmış. Birinci ve İkinci dünya savaşı sırasında kazılara ara verilmiştir. Kurt Bittel, Rudolph Naumann ve Peter Neve sırasıyla kazıları sürdürmüş olup halen devam eden kazıları Ian Holder yönetmektedir.
Hitit krallığı önceleri kızılırmak kavisi içinde bölgelenmiştir.Krallık geliştikçe Hitit İnterlantı batı'da Ege kıyılarına, kuzeybatıda Troia'ya, Güneyde büyük ihtimalle bütün Akdeniz sahilleri, zaman zaman Kıbrıs (Alasia) adası, Güneydoğu'da Suriye topraklarında Amurru(amor) topraklarına (burası hitit ile mısır arasında uzun süre savaşa sebep olmuştur.)kadar ulaşmıştır. Hitit egemenliği dışında kalan Anadolu toprakları Doğu Anadolu bölgesinde Fırat kavsinin doğusunda kalan topraklardır. Hitit buraya ulaşmakta zorlanmıştır. Elazığ bölgesinde keban baraj gölü altında kalan ALTIN OVADA (Hitit metinlerinde Enzite bölgesi olarak geçer) kısmi olarak egemenlik kurabilmiştir. Ayrıca Samsun'un doğusundan Artvin'e kadarda egemenlik kuramamıştır. Bunların sebebi buralarda doğal yolların sınırlı oluşu , ulaşmanın çok zor oluşu ve ekonomik bir kaynağının olmayışı olabilir. Özellikle Fırat Hitit'in doğuya açılmasında engel oluşturur.Ancak burada İmikuşağı ve Pirot höyükte istisna olsada Hitit egemenliğine rastlanır.
Boğazköy temel olarak 2 ana bölümden meydana gelir. kuzey ve güney kent olmak üzere ikiye ayrılır. Arazinin topoğrafyasında kuzeyden güneye doğru bir yükselme mevcuttur, bu nedenle yüksek olan güney kente yukarı kent, aşağıda kalan kuzey kente aşağı kent ismide verilmiştir. İlk kent yaklaşık olarak m.ö 1700 yılında krallık olarak kuzey kent olarak kurulmuş. m.ö 1450 yılında imparatorluk döneminde güney kent inşaa edilmiştir.
I. nolu tapınak Hitit dünyasının bilinen en büyük tapınaklarından biridir, bu yüzden büyük tapınak olarakta anılır. Kuzey kenti çevreleyen sur duvarları vardır, krallık döneminde inşaa edilmişlerdir. Büyük kaleyi çevreliyen sur duvarlarının doğu bölümleri geç dönemlerde tamir edilmiştir.
Güney surları ise imparatorluk dönemine aittir, Krallık döneminde bu surlar yapılmadan önce güneyden gelebilecek tehlikelere karşı küçük kalecikler inşaa etmişlerdir. Bunlar Sarıkale, Yenicekale ve Nişantepe'dir. Surların inşaa edilmesiyle bu yapılar ya başka amaçlarla kullanılmış yada terk edilmişlerdir. Örneğin nişantepede son hitit kralı Şuppiluliuma'nın bir yazıtının yer aldığı anıt vardır.
Boğazköy'ün 3 anıtsal kapısı vardır. Güney sur duvarlarının doğusunda Kral kapısı , bunun karşısında Aslanlı kapı ve kentin en güney ucunda Sfenskli kapı (güney kapısı, yer kapı, poternli kapı olarakta bilinir.). Kazıcılar Güneydoğu bölüme tapınaklar alanı ismini vermişler ve burada şimdiye kadar 30 adet tapınak bulmuşlardır. Bunları roma rakamı ile lokalize etmişlerdir.
Hititler'in Anadolu'ya göç tarihleri kesin olarak bilinmemektedir. MÖ 2000 yıllarında Hint-Avrupa kavimlerinin doğuda Kafkasya üzerinden Anadolu'ya girdikleri en kabul gören tezlerdendir. Tezlerden bir diğeri Çanakkale Boğazı'ndan, bir başkası ise, Karadeniz'den geldikleri varsayımıdır. Yeni gelenler yerli Anadolu Hatti Beylikleri'ni egemenlikleri altına almışlar, kısmen politik ve askeri, bir dereceye kadar da ekonomik gücü ellerinde tutmuşlardır.MÖ II.bin başlarında, Yukarı Mezopotamya'daki Assur şehrinin zengin tüccarlarının Anadolu ile yoğun bir ticari ilişkiye girmiş olduklarını görüyoruz Orta Anadolu'nun geniş toprakları üzerinde kurulan küçük krallık veya beylikler, "Karum" adı verilen pazar yerleri ile son derece canlı birer ticaret merkezleriydiler. Assurlu tüccarlarla birlikte gelişen bir başka ve çok önemli olgu ise, MÖ II. bin de Anadolu'da bilinmeyen fakat Mezopotamya'da MÖ 3000 yılından beri kullanılan çivi yazısının Anadolu'ya gelişidir. Böylece Anadolu tarihi çağlara girmektedir. Kilden yapılmış tabletler üzerine yazılan mektuplardan, Assurlu tüccarların Anadolu'ya kumaş, koku ve kalay madeni getirerek yerli krallara ve halka sattıklarını, karşılığında altın, gümüş ve bazı tunç malzeme aldıklarını öğreniyoruz.Koloni Çağı'nı izleyen Eski Hitit ( M.Ö. 18.yy.) ve Büyük Hitit Krallığı dönemleri sonunda, takriben 1200 yıllarında batıdan gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandırılan toplulukların istilası ile Hitit İmparatorluğu son bulmuş ve Hititler yaşamlarına şehir beylikleri halinde devam etmişlerdir.
Başkentleri Hattuşa
Anadolu'da ilk kez organize devlet kuran Hititleri'in başkenti olan Boğazköy (Hattuşa), dağlık-engebeli bir arazi kurulmuş olup Çorum,a uzaklığı 82 km'dir.Boğazköy'ün gerçek tarihi M.Ö. 1900'den az sonra başlar. Geç Hitit ve Asur belgelerinden öğrendiğimize göre Boğazköy; Hattuştu ve Pijusti adlı krallarla son bulan bir hanedanlığın merkezi idi. M.Ö. 19. ve 18. yy.'da Hitit öncesi'deki dönemde Boğazköy'de, Hattiler ve Asurlu tüccarlar da konaklamaktaydılar. Şehirde Asurlu tüccarların ticaret yaptıkları "karum" denilen bir pazar yeri bulunmaktaydı.Boğazköy, M.Ö. 1200 yıllarına kadar Hititler'in başkenti olma özelliğini korumuştur. İlk Hitit kralı olarak Hattuşa'lı anlamına gelen Hattuşili'yi görüyoruz.Kentin asıl merkezini büyük kale teşkil eder. Büyük kalenin kuzeybatı yamacında Hitit İmparatorluk dönemine ait özel evler ile Büyük Mabed'in yer aldığı "aşağı şehir" bulunmaktadır. Şehrin güney kısmını teşkil eden "yukarı şehir"; M.Ö. 13. yy kralları tarafından yapılmış sandık şeklindeki surlarla çevrilmiştir. Bu surda Kral Kapısı, Potern, Sfenskli Kapı, Aslanlı Kapı yer almaktadır. Yukarı şehir içinde Yenice kale ve Sarıkale tahkim edilmiş olarak yapılmıştır.Hitit Krallığı; M.Ö. 1200'deki Deniz Kavmi Göçleri sonunda Trak asıllı kavimlerin baskıları sonucu yıkılmış olup, dolayısıyla Boğazköy de başkent olma özelliğini kaybetmiştir. M.Ö. 750 yılında Friklerin yerleşimine sahne olmuştur. Hellenistik çağda ise Boğazköy; büyükçe bir yerleşim alanı olamaktan öte gidememiştir. Bizans çağında da iskan edildikten sonra Boğazköy'e 18. yy.'da bugünkü sakinleri yerleşmiştir.Antik Hattuşa harabeleri ile Yazılıkaya Açık Hava Mabedi birer açık hava müzesi olarak önem taşımakta olup, ayrıca; Milli Park projesi kapsamına alınmış ve Dünya Kültür Mirası listesine dahil edilmiştir.
Knutzon 1902 yılında Mısır'da bulunan Tell el Amarna adlı arşiv üzerinde çalışma yaparken iki tane farklı türde yazılmış iki tablet buluyor. Bu tabletler çivi yazısıyla yazılmıştır ve baba- oğul iki firavuna ait olduğu söylenmektedir. Yazı dilinin Akkadça olduğunu düşünmüş ve Anadolu'daki bir halk ile ilgili bilgiler verdiğini ileri sürmüştür. m.ö 2. binin ortalarında Anadolu'da Hind-Avrupa dili ile birliktelik gösteren, Akkadça dili ile yazıyı gerçekleştiren bir halk olmalıdır. Bu halkın ülkesine Arzawa ülkesi , halkınada Arzawa halkı denilmiştir. Knutzon Anadolu'da 2.binin ortalarında büyük bir devletin var olduğunu söylemektedir. Tabletteki bazı sözcüklerin hint-avrupa dil grubuna ait olduğundan yola çıkılarak bu sonuca varmaktadır.
1830-35 yıllarda burda Charles Texier'in yaptığı geziler sırasında yerli halkın vermiş olduğu bilgilerde burda padişahlara ait kabartmaların bulunduğu yazılıkaya olduğunu öğrenmiş. C. Texier bu kabartmaları incelediğinde o zaman için şu yorumu yapmıştır; Halys (kızılırmak) barışından söz edilmektedir, Lidyalılar doğuya doğru giderek egemen olmak istiyorlar. Med'lerde batıya doğru ilerlerken Halys'de karşılaşıyorlar ve savaş başılıyor. Savaş sırasında gerçekleşen güneş tutulması olayının (m.ö 585) tanrıların savaş istemediğine yorumlanması sonucu savaşa son veriliyor. Daha sonra betimlemeler üzerine Amazonların savaşı yorumlaması da yapılmıştır.
1906'ya kadar bu bilgiler doğru olmayan önerilerdir,1906'da bir Alman ekip orta Anadolu'da araştırma yapmaya başlamıştır. Boğazköy Yazılıkaya'daki açık hava tapınağında araştırmalar başlatılmıştır. Hugo Wınckler ve ekibi ilk kez büyük kalede kazıya başlıyorlar. A binası kazılırken 3000'den fazla pişmiş toprak tablet ele geçiyor. Winckler Hint-Avrupa kökenli bir dil ile Akkadça çivi yazısı ile kullanılan tabletler olduğunu söylemiş ve Hint-Avrupalı bir dil konuşan bir halk topluluğunun yaşadığı sonucuna varmış. Birinci ve İkinci dünya savaşı sırasında kazılara ara verilmiştir. Kurt Bittel, Rudolph Naumann ve Peter Neve sırasıyla kazıları sürdürmüş olup halen devam eden kazıları Ian Holder yönetmektedir.
Hitit krallığı önceleri kızılırmak kavisi içinde bölgelenmiştir.Krallık geliştikçe Hitit İnterlantı batı'da Ege kıyılarına, kuzeybatıda Troia'ya, Güneyde büyük ihtimalle bütün Akdeniz sahilleri, zaman zaman Kıbrıs (Alasia) adası, Güneydoğu'da Suriye topraklarında Amurru(amor) topraklarına (burası hitit ile mısır arasında uzun süre savaşa sebep olmuştur.)kadar ulaşmıştır. Hitit egemenliği dışında kalan Anadolu toprakları Doğu Anadolu bölgesinde Fırat kavsinin doğusunda kalan topraklardır. Hitit buraya ulaşmakta zorlanmıştır. Elazığ bölgesinde keban baraj gölü altında kalan ALTIN OVADA (Hitit metinlerinde Enzite bölgesi olarak geçer) kısmi olarak egemenlik kurabilmiştir. Ayrıca Samsun'un doğusundan Artvin'e kadarda egemenlik kuramamıştır. Bunların sebebi buralarda doğal yolların sınırlı oluşu , ulaşmanın çok zor oluşu ve ekonomik bir kaynağının olmayışı olabilir. Özellikle Fırat Hitit'in doğuya açılmasında engel oluşturur.Ancak burada İmikuşağı ve Pirot höyükte istisna olsada Hitit egemenliğine rastlanır.
Boğazköy temel olarak 2 ana bölümden meydana gelir. kuzey ve güney kent olmak üzere ikiye ayrılır. Arazinin topoğrafyasında kuzeyden güneye doğru bir yükselme mevcuttur, bu nedenle yüksek olan güney kente yukarı kent, aşağıda kalan kuzey kente aşağı kent ismide verilmiştir. İlk kent yaklaşık olarak m.ö 1700 yılında krallık olarak kuzey kent olarak kurulmuş. m.ö 1450 yılında imparatorluk döneminde güney kent inşaa edilmiştir.
I. nolu tapınak Hitit dünyasının bilinen en büyük tapınaklarından biridir, bu yüzden büyük tapınak olarakta anılır. Kuzey kenti çevreleyen sur duvarları vardır, krallık döneminde inşaa edilmişlerdir. Büyük kaleyi çevreliyen sur duvarlarının doğu bölümleri geç dönemlerde tamir edilmiştir.
Güney surları ise imparatorluk dönemine aittir, Krallık döneminde bu surlar yapılmadan önce güneyden gelebilecek tehlikelere karşı küçük kalecikler inşaa etmişlerdir. Bunlar Sarıkale, Yenicekale ve Nişantepe'dir. Surların inşaa edilmesiyle bu yapılar ya başka amaçlarla kullanılmış yada terk edilmişlerdir. Örneğin nişantepede son hitit kralı Şuppiluliuma'nın bir yazıtının yer aldığı anıt vardır.
Boğazköy'ün 3 anıtsal kapısı vardır. Güney sur duvarlarının doğusunda Kral kapısı , bunun karşısında Aslanlı kapı ve kentin en güney ucunda Sfenskli kapı (güney kapısı, yer kapı, poternli kapı olarakta bilinir.). Kazıcılar Güneydoğu bölüme tapınaklar alanı ismini vermişler ve burada şimdiye kadar 30 adet tapınak bulmuşlardır. Bunları roma rakamı ile lokalize etmişlerdir.
Hititler'in Anadolu'ya göç tarihleri kesin olarak bilinmemektedir. MÖ 2000 yıllarında Hint-Avrupa kavimlerinin doğuda Kafkasya üzerinden Anadolu'ya girdikleri en kabul gören tezlerdendir. Tezlerden bir diğeri Çanakkale Boğazı'ndan, bir başkası ise, Karadeniz'den geldikleri varsayımıdır. Yeni gelenler yerli Anadolu Hatti Beylikleri'ni egemenlikleri altına almışlar, kısmen politik ve askeri, bir dereceye kadar da ekonomik gücü ellerinde tutmuşlardır.MÖ II.bin başlarında, Yukarı Mezopotamya'daki Assur şehrinin zengin tüccarlarının Anadolu ile yoğun bir ticari ilişkiye girmiş olduklarını görüyoruz Orta Anadolu'nun geniş toprakları üzerinde kurulan küçük krallık veya beylikler, "Karum" adı verilen pazar yerleri ile son derece canlı birer ticaret merkezleriydiler. Assurlu tüccarlarla birlikte gelişen bir başka ve çok önemli olgu ise, MÖ II. bin de Anadolu'da bilinmeyen fakat Mezopotamya'da MÖ 3000 yılından beri kullanılan çivi yazısının Anadolu'ya gelişidir. Böylece Anadolu tarihi çağlara girmektedir. Kilden yapılmış tabletler üzerine yazılan mektuplardan, Assurlu tüccarların Anadolu'ya kumaş, koku ve kalay madeni getirerek yerli krallara ve halka sattıklarını, karşılığında altın, gümüş ve bazı tunç malzeme aldıklarını öğreniyoruz.Koloni Çağı'nı izleyen Eski Hitit ( M.Ö. 18.yy.) ve Büyük Hitit Krallığı dönemleri sonunda, takriben 1200 yıllarında batıdan gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandırılan toplulukların istilası ile Hitit İmparatorluğu son bulmuş ve Hititler yaşamlarına şehir beylikleri halinde devam etmişlerdir.
Başkentleri Hattuşa
Anadolu'da ilk kez organize devlet kuran Hititleri'in başkenti olan Boğazköy (Hattuşa), dağlık-engebeli bir arazi kurulmuş olup Çorum,a uzaklığı 82 km'dir.Boğazköy'ün gerçek tarihi M.Ö. 1900'den az sonra başlar. Geç Hitit ve Asur belgelerinden öğrendiğimize göre Boğazköy; Hattuştu ve Pijusti adlı krallarla son bulan bir hanedanlığın merkezi idi. M.Ö. 19. ve 18. yy.'da Hitit öncesi'deki dönemde Boğazköy'de, Hattiler ve Asurlu tüccarlar da konaklamaktaydılar. Şehirde Asurlu tüccarların ticaret yaptıkları "karum" denilen bir pazar yeri bulunmaktaydı.Boğazköy, M.Ö. 1200 yıllarına kadar Hititler'in başkenti olma özelliğini korumuştur. İlk Hitit kralı olarak Hattuşa'lı anlamına gelen Hattuşili'yi görüyoruz.Kentin asıl merkezini büyük kale teşkil eder. Büyük kalenin kuzeybatı yamacında Hitit İmparatorluk dönemine ait özel evler ile Büyük Mabed'in yer aldığı "aşağı şehir" bulunmaktadır. Şehrin güney kısmını teşkil eden "yukarı şehir"; M.Ö. 13. yy kralları tarafından yapılmış sandık şeklindeki surlarla çevrilmiştir. Bu surda Kral Kapısı, Potern, Sfenskli Kapı, Aslanlı Kapı yer almaktadır. Yukarı şehir içinde Yenice kale ve Sarıkale tahkim edilmiş olarak yapılmıştır.Hitit Krallığı; M.Ö. 1200'deki Deniz Kavmi Göçleri sonunda Trak asıllı kavimlerin baskıları sonucu yıkılmış olup, dolayısıyla Boğazköy de başkent olma özelliğini kaybetmiştir. M.Ö. 750 yılında Friklerin yerleşimine sahne olmuştur. Hellenistik çağda ise Boğazköy; büyükçe bir yerleşim alanı olamaktan öte gidememiştir. Bizans çağında da iskan edildikten sonra Boğazköy'e 18. yy.'da bugünkü sakinleri yerleşmiştir.Antik Hattuşa harabeleri ile Yazılıkaya Açık Hava Mabedi birer açık hava müzesi olarak önem taşımakta olup, ayrıca; Milli Park projesi kapsamına alınmış ve Dünya Kültür Mirası listesine dahil edilmiştir.
Kaynak: arkeolog.org
Toplam 612146 ziyaretçi (1092039 klik) kişi burdaydı!